6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda ("SMK") tasarım, "ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümü" olarak tanımlanmaktadır. Bir tasarımın korunabilmesi için ise öncelikle "tasarım" ve "ürün" tanımlarına uyması ve "yenilik" ve "ayırt edici nitelik" kriterlerini karşılaması gerekmektedir.
Koruma ile elde edilen tasarım hakkı, sahibine tasarımın başkaları tarafından izinsiz olarak ticari amaçla kullanılmasını önleme imkanı verir. SMK uyarınca bir tasarım, tescilli tasarım olarak korunabileceği gibi, Türkiye'de ilk defa kamuya sunulmuş olması halinde tescilsiz tasarım olarak da korunabilir. Tescilsiz tasarımların koruma süresi 3 yıl iken, tescilli tasarımların koruma süresi 5 yıldır ve 5 yıllık yenilemelerle 25 yıla kadar uzatılabilir.
Tescil yoluyla koruma elde edebilmek için, Türk Patent ve Marka Kurumu'na ("Kurum") tasarım başvurusu yapılmalıdır ve bu başvuru aşağıdaki bilgileri içermelidir:
Başvuru sahibinin kimliğine ilişkin bilgiler
Tasarımın görünümünü yansıtan ve yayım yoluyla çoğaltılmaya elverişli görsel anlatım
İsteğe bağlı olarak tarifname (tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünün görsel özelliklerinin ifade edilmesi)
Tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün adı
Varsa tasarımcının veya tasarımcı grubundaki tasarımcıların adları ve varsa tasarımcının kimliğinin gizli tutulmasına ilişkin talebi
Tescil isteme hakkının tasarımcı veya tasarımcılardan ne şekilde elde edildiğine ilişkin bilgi
Varsa yayım erteleme talebi
Varsa rüçhan hakkı talebine ilişkin bilgi
Vekil tayin edilmişse, vekile ilişkin bilgi
Başvuruya ilişkin olarak göz önünde bulundurulması gereken bazı önemli unsurlar bulunmaktadır: (i) yayım erteleme talebi, başvuru aşamasından sonra yapılamaz, (ii) birden fazla tasarım varsa bu durum başvuruda belirtilmelidir, (iii) ürünün adı Türkçe olarak ve Locarno sınıflandırma sistemine uygun olarak Locarno Kodu ile belirtilmelidir, (iv) görsel temsil, resim, çizim, grafik veya fotoğraf fark etmeksizin çözünürlük, renk kontrastı ve netlik bakımından kaliteli olmalı ve genel olarak SMK ve Kurum’un kılavuz ilkelerine uygun olmalıdır ve (v) tarifname veriliyorsa, teknik ve fonksiyonel özelliklerden bahsedilmemeli veya sadece "şekilde görüldüğü gibi" ifadesinden oluşmamalıdır.
Yukarıdakilere ek olarak, yerine getirilmemesi halinde tasarım başvurusunun eksik kalmasına veya inceleme aşamasında Kurum tarafından reddedilmesine neden olabilecek bir dizi kritik hususun da dikkate alınması gerekmektedir.
Bu bağlamda, tescil edilecek tasarım;
Ürün tanımı ile uyumlu olmalıdır.
Yeni ve ayırt edici nitelikte olmalıdır.
Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı olmamalıdır.
Başka bir ürüne mekanik olarak monte edilebilmesi veya bağlanabilmesi için belirli şekil ve boyutlarda üretilmek zorunda olmamalıdır.
İstisnalar saklı kalmak kaydıyla, ilgili merciler tarafından tescil izni verilmemiş ve kamuyu ilgilendiren, dini, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş işaret, arma, nişan veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içermemelidir.
Başvuru talebi, SMK’da düzenlenen gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılmalıdır.
Başvuru talebi kötü niyetle yapılmamalıdır.
Başvuru talebi bir fikri mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımını içermemelidir.
Daha önce kamuya açıklanmış bir tasarımla aynı veya benzer olmamalıdır.
Son olarak her başvuru, başvuruda sunulan fotoğraf sayısına ve başvurunun diğer ayrıntılarına bağlı olarak değişen bir başvuru ücretine tabidir. Bu kapsamda başvuru ücretinin başvuru esnasında ödenmesi gerekmektedir.
Özetle, tasarım başvuruları basit bir başvuru mekanizmasına sahip olsa da Kurum’un bir tasarım başvurusunu incelerken dikkate aldığı belirli unsurlar vardır. Bu unsurların tasarım başvurusunda yer almaması veya eksik olması halinde Kurum, başvurunun reddine karar verebilir. Bu nedenle bir tasarım tescili için başvuruda bulunurken; SMK, ikincil mevzuat ve Kurum’un yerleşik uygulamaları mutlaka dikkate alınmalıdır.
Yazarlar: Hatice Ekici Tağa, Ebru Gümüş Karasu